Jan Święch
Jan Święch
Studia w zakresie etnografii odbył na Uniwersytecie Jagiellońskim, zakończone w 1974 r. pracą magisterską pt. Czynniki przeobrażeń kulturowych ludności podhalańskiej osiadłej wśród obcych grup etnicznych, której promotorem był prof. dr Mieczysław Gładysz. W tym samym roku podjął pracę w Muzeum Etnograficznym w Toruniu w Dziale Budownictwa Ludowego.
W 1979 r. rozpoczął pracę w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. Przeniesienie służbowe do wspomnianej placówki związane było z powierzonym zadaniem zorganizowania od podstaw w przekazanym do remontu i adaptacji spichlerzu zbożowym – Oddziału Muzeum Etnograficznego /otwarte w 1986 r. – nagroda Sybilla/ oraz zorganizowania od podstaw Kujawsko-Dobrzyńskiego Parku Etnograficznego w Kłóbce /otwarty w 1993 r. – nagroda Sybilla/. Pracował tam kolejno: na stanowisku adiunkta, od 1981 r. kustosza, od 1994 r. starszego kustosza, pełniąc jednocześnie funkcje kierownika Parku.
W 1994 r. uzyskał w Uniwersytecie Łódzkim na Wydziale Filozoficzno-Historycznym stopień naukowy doktora w nauk humanistycznych w oparciu o rozprawę Młynarstwo wietrzne na Kujawach, której promotorem był prof. dr hab. Władysław Baranowski. W następnym roku Profesor zaprosił go do prowadzenia wykładów z zakresu muzealnictwa i promocji sztuki nieprofesjonalnej dla studentów etnologii w Instytucie Etnologii Uniwersytetu Łódzkiego, które kontynuował do 2009 r.
W 1997 r. powrócił do pracy w Muzeum Etnograficznym w Toruniu na stanowisko kuratora ds. merytorycznych. W tym też roku przyjął propozycję prowadzenia wykładów dla studentów folklorystyki z zakresu metodyki etnograficznych badań terenowych w Instytucie Polonistyki Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, kontynuowaną do 2005 r.
W 1999 r. został wybrany do Komitetu Nauk Etnologicznych PAN jako przedstawiciel muzealnictwa etnograficznego w kraju, misję tę kontynuował do 2020 r.
W 2000 r. z namowy prof. dra hab. Czesława Robotyckiego podjął pracę w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie na stanowisku adiunkta. Jednym z powierzonych zadań było reaktywowanie Podyplomowych Studiów Muzeologicznych, którego był wieloletnim kierownikiem, a które cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem kolejnych roczników pracowników muzeów. Świadectwo jego ukończenia otrzymało w latach 2000-2020 blisko tysiąc pięćset pracowników krajowych i zagranicznych muzeów, m. in.: Austrii, Białorusi, Czech, Francji, Litwy, Niemiec, Słowacji, Ukrainy i Wielkiej Brytanii.
Pracę w Uniwersytecie Jagiellońskim łączył w latach 2000-2008 wciąż jeszcze z pracą w niepełnym wymiarze godzin w Muzeum Etnograficznym w Toruniu.
W 2002 r. otrzymał tytuł kustosz dyplomowanego muzealnictwa oraz w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie habilitował się w oparciu o pracę: Architektura chłopska ziemi dobrzyńskiej od połowy XVIII wieki do lat czterdziestych XX wieku.
W 2008 r. awansował w macierzystym Instytucie na stanowisko profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W latach 2005-2012 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Historycznego UJ ds. ogólnych, a następnie przez dwie kadencje /2012-2020/ dziekana tegoż Wydziału. W tym okresie stworzył program: Zielonej Ścieżki Przewodów Doktorskich dla pracowników merytorycznych polskich muzeów, umożliwiającej bezpłatne uzyskanie stopnia doktora. Z projektu skorzystało kilkudziesięciu polskich muzealników w tym również kilkunastu z muzeów na wolnym powietrzu.
W 2013 r. Jan Święch uzyskał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. Jego dorobek naukowy obejmuje problematykę polskiej architektury ludowej oraz historię i teorię muzealnictwa etnograficznego. Z tego zakresu Profesor opublikował ponad sto sześćdziesiąt pozycji w tym sześć monografii tematycznych. Pod Jego redakcją ukazało się też osiem książkowych publikach w tym cztery z dotychczasowych sześciu tomów: Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki i szkice biograficzne. Jest też autorem scenariuszy kilkudziesięciu wystaw muzealnych.
Od 2014 r. kieruje również Zakładem Teorii Muzealnictwa i Dokumentacji Etnograficznej w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ.
Profesor nie uchyla się również się również od prac w: Komisji Etnograficznej PAN, Komisji Etnograficznej PAU, Polskim Towarzystwie Ludoznawczym, w którego Oddziale w Toruniu pełnił funkcje skarbnika i prezesa oraz Stowarzyszeniu Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce, którego był jednym z założycieli i pełnił funkcję prezesa przez trzy pierwsze kadencje. Za zaangażowanie w rozwój muzealnictwa skansenowskiego w Polsce wyróżniony został przez Stowarzyszenie Medalem im. Izydora Gulgowskiego, w 2022 r. został jego Honorowym Członkiem. Zasiada w wielu Radach Naukowych Muzeów m. in. przewodniczy w Radzie: Muzeum Narodowego w Krakowie, Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, oraz jest członkiem Rad Naukowych kilkunastu periodyków muzealnych i innych instytucji naukowych.
Za swoją pracę i zaangażowanie w życie polskich muzeów Profesor został wyróżniony złotą odznaką „Za opiekę nad zabytkami” oraz złotym medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”.
opracowała Ewa Tyczyńska
źródło: Biuletyn SMWPP, t.16, 2016-2020.